Sovyetler Birliği’nin yıkılmasıyla 1990’lı yılların başında Orta Asya’da Türk asıllı yeni müstakil devletler kuruldu. Rusya Federasyonu içerisinde yine Türk ve akraba topluluklar özerk bölgeler halinde şekillendi. Dünyada yeni dengelerin oluşması ülkemizi de doğrudan etkiledi.
Etnik, tarihî ve kültürel açıdan bağlarımız bulunan söz konusu ülkeler ile ilişkilerin şekillendiği süreçte yetişmiş yeni insan gücü ihtiyacı ortaya çıktı. Nitekim bu amaçla Türk İşbirliği Kalkınma Ajansı (TİKA) teşkilatlandırıldı; Kültür Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlıkları bu kapsamda çalışmalar başlattılar. Bu dönemde Türk Dünyasından Türkiye’ye öğrencilerin getirilmesi, ortak alfabe çalışmaları gibi faaliyetler başta olmak üzere art arda etkinlikler yapıldı. Ayrıca bu çalışmalara paralel olarak Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ve Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesinde Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümleri kuruldu. 1993-1994 Eğitim-Öğretim yılında üçüncü olarak Üniversitemiz Fen-Edebiyat Fakültesi bünyesinde Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü kuruldu.
Bölümümüzün kuruluş amacı, Orta Asya başta olmak üzere Türk soylu devletler ile akraba toplulukları, Rusya Federasyonu, Doğu Avrupa, Çin ve İran gibi ülkelere yönelik dil, edebiyat, kültür, tarih ve siyasî gelişmelerden haberdar olan uzmanlar yetiştirmektir.
Bölümümüzde, Türk lehçeleri ve edebiyatları ile ilgili konular üzerinde öğrencilere derin ve kapsamlı bilgiler kazandırılmakta ve Türk kültürüne karşı bilinçli bir yaklaşım geliştirmeleri sağlanmaktadır. Öğrencilerimiz bilimsel platformda bireysel araştırmaya yöneltilmekte, Türkçenin güncel konuları üzerinde yeni kavrayış ve anlayışlar geliştirmeleri bağlamında desteklenmektedir. Eski Türkçeden bu yana Türkçenin geçirdiği evreler tanıtılıp, eski ve çağdaş Türk lehçelerinin karşılaştırmalı öğretimi yoluyla bu lehçeler dilbilimsel olarak verilerek onların beş lehçe bazında uzmanlaşmaları sağlanmaktadır. Bölümümüz mezunlarını ilgili her bir lehçede çeviriler ve araştırmalar yapacak düzeye getirmek de Bölümümüzün temel amaçları arasındadır.
Bölüm mezunlarımız, Türkolog olarak Türk dünyası ile ilgili konularda TRT'de ya da diğer görsel ve yazılı medya kuruluşlarında ve özel şirketlerde uzmanlaştıkları lehçelere göre iş bulabilmektedir. Eğitim aldıkları Rusça ile özel şirketlerde ve turizm sektöründe çalışma olanağına sahip olup, yabancı dil öğretimi yapan kuruluşlarda da görev alabilmekte, çevirmenlik yapabilmektedir. Mezunlarımız gerekli pedagojik yeterliliği sağladıkları takdirde örgün eğitim kurumlarının orta öğretim programlarında Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni olarak çalışabilmektedir. Bunun yanı sıra mezunlarımız Bölümümüzde edindikleri bilgi donanımları sayesinde Orta Asya ülkelerinde de istihdam edilebilmektedir.